The walking belarrimotz

argia-rako egina.

Ez dakit noiz hasiko zen dena, batzuek diote mendeak daramatzagula horrela. Hozkariz inguratuta. Guk badugu babesgune on bat, eta han gaudenean lasai mintzatzen gara, barre egiten dugu, jolasten dugu… Baina badakigu ezin dugula zirrikiturik zaindu gabe utzi, hozkariak edozein unetan ager daitezkeela: txirrina joaz, atearen bestaldean gu noiz atera zain, edo telofonoa jotzen digute bat-batean, telebista ere ezin dugu piztu hozkariak agertu gabe. Etsigarria da.

Kalera goazanean, -ezinbestekoa denean soilik ateratzen gara-, hozkariz mozorrotzen gara, belarriak ileekin estaltzen ditugu eta biserak janzten, baina amatxok lortu zituen kamisetak janzten ditugu azpitik (“tz”, “tx”, “edo “k” bezalako hizkiz beterik daude, gulako bat agertzen bada, elkar idetifikatu ahal izateko). Hozkari bat inguratzen denean, bere zaratak imitatzen saiatzen gara, baina onena da ahalik eta gutxiena hitz egitea, ez nabarmentzeko.

Inoiz edo behin pentsatu dugu babesgune handiago batera joatea, “arnasgune” deitzen omen diete, eta han hozkari gutxi omen dago eta ia-ia lehen bezala bizi daiteke. Seguruak omen dira, eta belardi zabalak omen dituzte berde-berdeak, edo orlegiak. Nik beti galdetzen diot amari, zergatik ez goazen, ez dut ulertzen.

Turtunbera

Turtunberako iturrira jaisteko

ordu erdi behar izaten zen

zaldiz, mandoz zein astoz,

gero bi tina bete,

eta ordu erdiko bidea gora

ostera ere.

 

Gure amamak,

eta bere aurreko 80 amamek,

inoiz ez zuen Turtunberako iturria

agorturik ezagutu,

etengabe euri ura lurretik iragazi,

eta garbi, garden, limurtzaile, bizi emaile,

Turtunberako ura jarioan.

Azken udazkena

Gaurkoan Aroa Lasa eta bion artean moldatutako Udazkenfest jaialdirako kantaren letra.

(letra etzanez Joseba Sarrionaindiari ebatsitako lerroak 😉

 

Eta nik badakit, zure begien hondoan nagoela
Eta zuk badakizu nire begien hondoan zaudela, zaudela

Azken udazkena!
Nork esango, gau euritsu hura izango zela
azken udazkena, gure azken udazkena

Geroztik ezin gozatu berdin neguko elurrik,
maiatzeko marrubirik,
udako surik…

eta kontatzen ditugu urteak eta urtaroak,
zure ausentziaz beteak,
beste bat ez,

zu ez bazaude.

ez bazaude,
gurasoen begietan, zure aulkian eserita, egunen joan etorrian, bestondoan, nire alboan.

azkenean azkena

azken ostirala, azken bisita, azken istripua, azkena!
noiz arte?
azken gutuna, azken bisabisa, azken negua, azkena!
lehenbailehen!
azken bidaia, azken udazkena, azken agurra! azkena!
guztion bultzadaz
azken ostirala, azken gose-greba! azken manifa! azkena!
Azkenean azkena!

helduko da bereizita gauzkaten
gure azken udazkena, gure azken udazkena!
ta orduan maitea:

eman gabeko muxu, irri, une, malko ta laztanak…
harresia jausiko da besarkatzean,
ta orduan maitea:
elurra urtuko zaigu eskuetan ta gu
suan inguruan dantzan…

elkarrekin!

azken udazkena!
Tiocfaidh ár lá!

Eta nik badakit, zure begien hondoan nagoela
Eta zuk badakizu nire begien alboan zaudela, zaudela

Pintxo-pote

osteguna abueli bi umeak eta ni,

parkea eta paseotxoa egin ondoren,

pintxo-poteko tabernan gaude.

txistorra ematen dutenez,

gure sen nafarra piztu eta gustura gaude.

eskuekin jolasten gara mahai batean,

‘zapatico bonitico vende las habas a treintaycinco’

abueli eta bi semetxoak, nor baino nor umeago.

ni ere bai.

Heriotza I

ni,
imajinatu ere ezin dudan unibertso baten
galaxia bateko
planeta batean
bizi izan diren konta ezinezko
izakietako bat, besterik ez.

oraindik ere etortzen zait noizean behin,
izan nintzen ume haren berezi-sentipen hura,
izar-hauts-ale bat eta bakar sinestarazten ninduena.

Hey laztana! Hator basati-aldera!

Aspaldi ez gintuan hola mozkortzen, motel!

Umeen zarataz beteriko biharamunaren beldurrik gabe,

libre!

familia bat, estatus bat…

itxura gordetzeko beharrik gabe,

gure sasoi bateko burujanak lagun,

gure begi aratzek dena probatzeko zeukatenean, gogoratzen?

hau duk hau gaztaromina!

berezia arrunt…

edo labezomorroak belaontzian

 

ametsak hegaka doaz umearen gogoan,

belaontzi bat lez ur gainean,

nik adibidez pentsatzen nuen

oso berezia nintzela,

etxean ere esaten zidaten

guapo eta jatorra

azkarra eta maitagarria.

eta ziur nintzen helduko zela eguna

gauza handiak egingo nituena.

 

Hain nintzen ume berezia,

eraikin handidun hiri hartan,

ezen pentsatzen bainuen,

kalean zebiltzan pertsonak

neuk ikusteko zebiltzala kalean,

alegia, ze zentzu zeukan beren existentziak

neure existentziaren baitan ez bazen?

benetan bazuten bizitzarik

nere begi bistatik galtzen zirenean?

berdin eraikin hadietako argiekin ere:

ba al zen bizitzarik benetan barruan?

 

baina denbora doa ametsaren gainean

iletaraino murgildurik eta

orain ume hori nola ikusten da!

beste gorbatadun labezomorro bat enpresan,

beste langile kopetilun bat goizeko 5etan,

beste bufandadun  jarraitzaile bat etxera bidean

0 eta 1 galdu ostean,

nahastu ote nintzen ametesez?

bizitza hau zen besterik ez?

 

ametsak hegaka doaz umearen gogoan,

belaontzi bat lez ur gainean…

¿Por qué no? Zergatik bai?

Yo comencé mi vida

hablando esta bonita lengua

que es el castellano.

 

Mi padre era de Soria

y mi madre vitoriana

de ascendencia navarra.

 

No sospechaba entonces

en la Vitoria de mi niñez

que hoy hablaría en euskera.

 

Me imagino que el proceso

fue algo asi como decir:

“ruben naiz Gasteizkoa”

pero del dicho al hecho,

hay un trecho.

 

Euskarak apurka-apurka

egin zuen bidea nigan

nunca dejé de hablar, claro,

con mi madre, con mi abueli,

con familiares y amigos…

 

Baina erabaki nuen nire

hizkuntza ‘ofiziala’ (kar, kar)

euskara izango zela,

jakinda nire inguruko askok

ez zidatela ulertuko…

ez Gasteizko gehienek,

ezta miloika lagunek munduan,

ezta nire amak berak ere.

 

Seguru nago hala ere,

hor goian dagoen nire aitak,

den-dena ulertzen didala…

 

Izan ere, todas las lenguas son una

Eta nik txiki “zahar” hau erabiltzen dut.

Camaron eta nire aita

Duela bi aste argitaratu nuen poesia bat Camaronen ‘La leyenda del tiempo’-ren inguruko dokumental bat telebistan ikusi eta kanta haren usainaz… eta gogoratu nintzen orain dela 10 bat urte, bertxoko-n (Hala Bedi irratiko bertso irratsaioan) egiten nuen ‘zernahi’ ekarpenetako bat ere kanta hori atzetik entzuten zela egin nuela, eta nire aitaren heriotza ekarri zidala gogora Camaronen heriotzaren gogoratzeak. Hemen utziko dizuet testua eta Camaronen kanta, tira kantaren bertsio bat,  aipatzen dudan dudan post-mortem-eko diskarena “Antologia inédita”. Eta abisotxo bat: zernahi atala ahots bitxi batek egiten zuen, hika femenino eta maskulinoa batera egiteko gai zena… Honatx:

ni naiz

ni naiz 4 kiloko haragi puxketa hura,

ni naiz kaxketa ‘behin-betikoak’ harrapatzen zituena,

ni naiz bere kaxa orduak jolasten ematen zuen ume hura,

indio eta bakeroetan, kotxeekin, klik-ekin,

ni naiz futbolaria izango zena,

ni naiz Daniren lagun hura,

ni naiz beti zorte txarrarekin maitemintzen zena,

ni naiz inork ikusten ez zuenean negar egiten zuena,

ni naiz euskara maite zuen hura

ikasi nahi zuena,

ni naiz norbait izan nahi zuena.

 

gaur ere ni naiz ume hura,

jakina, ez naiz futbolaria,

kaxketak harrapatzeari ez diot utzi,

semeekin jolasten dut, nor baino nor umeago,

Daniren laguna naiz,

nire gogoa izandako maiteminez beterik dago

eta bihotza ere bai,

euskaraz bizi naiz,

cinema paradiso enegarrenez ikusi  dut

eta negar egin dut bakarrik,

ni naiz Historiara pasako ez den norbait,

ni naiz bihar hilko naizen bat,

bat gehiago miloien artean,

unibertso izugarri honetan

barre eta negar egin duen partikula txiki bat,

beste akoren gisan,

inoiz edo behin,

jainko txiki bat izango zela

uste izan zuen ume hura.